Foto's en beschijvingen uit het opnamerapport Gevels Algemeen. Het metselwerk is uitgevoerd als "vol" metselwerk. Dit houdt in dat na het metselen de voegen niet zijn uitgekrabd. De afwerking is de metselspecie. De afzaten en steunbeer afdekkingen zijn dicht en vlak gestreken om inwatering te beperken. Op plekken waar het metselwerk hersteld moet worden in het verticale vlak, moet getracht worden om de bestaande afwerking te evenaren. Voor lijsten, afzaten en steunbeer-afdekkingen dient voegwerk aangebracht te worden in een platvolle door gestreken afwerking. Deze afwerking komt het dichts bij de originele uitstraling. Voorgevel Aan het metselwerk zijn een paar gebreken geconstateerd. Verspreid aan de toren zitten enkele zachtere stenen. Deze poeieren af, waardoor meer vocht in de gevel trekt. Ter hoogte van het maaiveld ontbreekt er een enkele steen. Aan het rechter transept zijn in het verleden enkele stenen ingeboet. Dit is niet erg fraai uitgevoerd. Op diverse steunbeer-afdekkingen komt plantengroei voor. Bij deze steunberen is de metselspecie diep uitgesleten. Hierdoor trekt er veel water in het metselwerk. De afzaten, lijsten en overige steunbeer-afdekkingen laten deze gebreken in mindere mate zien. Het is te verwachten dat over enkele jaren op meerdere plaatsen plantengroei op het metselwerk te voorschijn komt. Al deze gebreken moeten verholpen worden. De houten toegangsdeuren zijn voorzien van een laklaag. De onderzijde is licht aangetast, dit dient tijdens de volgende schilderbeurt hersteld te worden. Door pogingen tot inbraak is er veel schade aan de deur. Deze schade wordt niet meegenomen in de begroting. Rechter zijgevel Aan het metselwerk zijn een aantal gebreken geconstateerd. Voor de steunbeer-afdekkingen, lijsten en afzaten geldt hetzelfde als bij de voorgevel. De steunbeer op de hoek van de zijbeuk dient goed onderhanden genomen te worden. De metselspecie is aan de gehele kopkant en bovenkant diep uitgesleten, waardoor vocht diep in de steunbeer kan dringen. Voor de twee deuren zijn gemetselde stoepjes aangebracht. Het voegwerk is voor een groot gedeelte verdwenen. De schoorsteen is op dezelfde wijze opgemetseld als de rest van de kerk. Vooral van de bovenste helft is de specie uitgesleten. Al deze gebreken dienen verholpen te worden. Het metselwerk van de kelderkoekoek is plaatselijk matig en dient hersteld te worden. Het rooster verkeert in een slechte staat en dient vervangen te worden. In de vieringtoren zijn ijzeren klimbeugels aangebracht voor inspectie van de kap. De beugels zijn aangeroest, maar voldoende sterk. De lichte roestvorming geeft nog geen schade aan het metselwerk. Om schade in de toekomst te voorkomen, is het wenselijk om de beugels te vervangen door exemplaren van r.v.s. De ronde sparing in het metselwerk wordt afgesloten met een plaat. Deze plaat dient makkelijker te demonteren zijn en er dienen handgrepen in de dagkant geplaatst te worden. Op deze wijze wordt het eenvoudiger om de kap binnen te komen. Achtergevel Voor de steunbeer-afdekkingen, afzaten en lijsten geldt hetzelfde als bij de voorgevel. Aan de achtergevel van de sacristie zit ongeveer 3 m2 dieper uitgesleten metselwerkspecie, hier moet voegwerk worden aangebracht. De twee kelderkoekoeken dienen hersteld te worden. Over de achtergevel loopt een elektraleiding voor de buitenlamp. De meeste bevestigingspunten zijn losgeraakt, waardoor de draad doorhangt. Dit dient hersteld te worden. Het metselwerk van de verbindingsgang verkeert in een matige staat. De metselspecie van de steunberen en de onderste 50 cm van de gehele gevel is diep uitgesleten. De gevel is tevens erg groen uitgeslagen en vochtig. De oorzaak is het ontbreken van een goot, waardoor het water op de steunberen loopt en het opspatten van het water tegen de onderste 50 cm. Doordat er voor de hele gevel struiken staan droogt het metselwerk niet of nauwelijks waardoor het groen is uitgeslagen. De struiken moeten verwijderd worden, de gevel gereinigd, er dient voegwerk aangebracht te worden en het lessenaardak moet voorzien worden van een goot. Aan de achterzijde van de toren zitten ook klimbeugels. Deze beugels worden niet meer gebruikt, omdat er in het dak een luik is gemaakt. De beugels dienen verwijderd te worden. Linker zijgevel Voor de steunbeer-afdekkingen, afzaten en lijsten geldt hetzelfde als bij de voorgevel. De stoep voor de toegangsdeur verkeert in een matige staat. Enkele stenen dienen ingeboet te worden. Aan het overige metselwerk zijn geen gebreken geconstateerd. Dakbedekking en goten. Alle kappen zijn bedekt met Romaanse pannen voorzien van ballonvorsten, behalve het lessenaardak, deze is voorzien van dakleer. De kwaliteit van de pannen, panlatten en tengels is redelijk. In de begroting is het vervangen van alle panlatten en tengels meegenomen en het aanbrengen van een waterkerende dampdoorlatende folie. Op de kap van de vieringtoren na, kunnen deze werkzaamheden naar achteren geschoven worden om de kosten te kunnen spreiden. Vooral de aansluitingen van de ballonvorsten en schubvorsten zijn matig. Diverse vorsten zijn gescheurd en losgekomen van de speciekraag. Hierdoor ontstaat lekkage met houtrot als gevolg. De loodaansluitingen zijn op veel plaatsen matig of niet aanwezig. Veel lood is dun, waardoor het opwaait. Dit is o.a. bij de loketten ter plaatse van de toren met de schipkap. Het muurlood ter plaatse van de vieringtoren met verholen goten is matig aangebracht. Het lood is niet of nauwelijks in het metselwerk aangebracht, alleen maar onder de uittanding. Bij regen met wind wordt het water achter het lood geblazen met lekkage als gevolg. De aansluiting van de pannen met de gevel ter plaatse van de zijbeuken met ship en lage kapjes met transepten is gemaakt met specie. Op veel plaatsen is de specie gebarsten met lekkage als gevolg. Het is beter om hier muurlood aan te brengen. De vieringtoren wordt bekroond door een smeedijzeren kruis. Deze is verroest en moet hersteld worden. De kerktoren is reeds voorzien van nieuwe pannen. Deze verkeren in een goede staat. De onderste rij is vastgeschroefd aan de zichtzijde. Op den duur zal hier lekkage optreden. Om alle kappen in een goede staat te krijgen, dienen de pannen gesorteerd te worden, de panlatten en tengels vervangen en er dient een dampdoorlatende waterkerende folie aangebracht te worden. De uitgesorteerde pannen herleggen en vasthaken. Op enkele dakvlakken moeten geheel nieuwe pannen aangebracht worden om maat en kleurverschil te beperken. Daarna dienen nieuwe ballon- en schubvorsten aangebracht te worden. Tevens dient al het slechte lood vervangen te worden. De goten aan de dakvoet zijn zinken mastgoten. De kap is verder voorzien van zinken kilgoten en verholen goten. De mastgoten verkeren in een redelijke tot matige staat. De goten zijn vrij slap. Tijdens de restauratie van de kap dienen de goten vervangen te worden. De onderlinge afstand van de gootbeugels dient kleiner te worden en er dient een hoeklijn toegepast te worden, zodat er een stabiele goot ontstaat. De verholen goten zijn goed en kunnen hergebruikt worden. Om de goten veilig te kunnen schoonmaken en inspecteren, dienen er veiligheidshaken in het pannendak aangebracht te worden. Het dakleer van de verbindingsgang laat blaarvorming zien. Deze dient vervangen te worden. Glas-in-lood ramen. Voor het glas-in-lood van de toren en traptoren zie het hoofdstuk interieur, waarvan de onderdelen "toren" en "traptoren". Voor het glas-in-lood van de verbindingsgang zie het onderdeel "verbindingsgang". Het glas-in-lood met uitzondering van de verbindingsgang en vieringtoren, wordt aan de buitenzijde beschermd door middel van voorzetglas. Bij de ramen in de vieringtoren zijn de kunststof panelen aan de binnenzijde geplaatst. De ventilatie tussen het voorzetglas en het glas-in-lood is zeer gering. Hierdoor is de kans op condensvorming groot, hetgeen aantasting van de brugstaven en glas-in-lood panelen tot gevolg heeft. De ventilatie dient verbeterd te worden. De ramen van de vieringtoren zijn zeer slecht. Dit komt mede door het oproesten van de t-ijzers waardoor de panelen door de druk bol komen te staan. De glas-in-lood panelen dienen verlood te worden en de t-ijzers moeten vervangen worden door exemplaren van r.v.s. Tevens dient de kunststof achterzetbeglazing vervangen te worden door voorzetglas. Aan de glas-in-lood ramen van de lichtbeuken in het schip en aan de voorzijde van de transepten zit veel schade. Diverse panelen staan bol en er zijn veel glaasjes gebroken. De t-ijzers laten roestvorming zien. Doordat er voorzetglas is toegepast is het niet direct noodzakelijk om het glas te verloden en de t-ijzers te vervangen. In de begroting is dit wel meegenomen. Aan de overige glas-in-lood ramen zit verspreid wat schade zoals gebroken glas, bol staan of verdwenen bindroedes. Kapwerk. Kap links naast de zangzolder De kap bestaat uit gordingen voorzien van dakbeschot. Door langdurige lekkage verkeert het dakbeschot in slechte staat. Het is aangetast door bruinrot. Op één plek is het dakbeschot geheel weggevallen. Het dakbeschot moet vervangen worden. Schipkap. Aan deze kap zijn een paar gebreken geconstateerd. Aan de linkerzijde is in ieder geval het dakbeschot op één plek aangetast door houtworm en houtrot. Hier zit ook een gat in het dakbeschot. Dit is ter hoogte van de muurplaat. Tijdens de opname regende het en hierdoor was er duidelijk een lekkage te zien ter plaatse van de nok met de vieringtoren. De loopbrug in het midden van de kap wordt tussen de spanten afgesteund op de gewelven. Het is beter om de loopbrug op te hangen aan de kap. Rechter transept. Er is minimaal één gordingkop in de muur van de vieringtoren ingerot. Deze dient aangelast te worden. In de kap zitten diverse metalen stroppen, enkele zitten er los. Deze dienen aangedraaid te worden. Voor de loopbruggen geldt hetzelfde als in de schipkap. In deze kap is geen verlichting aanwezig. Voor het uitvoeren van inspecties is dit wel wenselijk. Het glas-in-lood in de topgevel is beschadigt en dient vervangen te worden. Het glas-in-lood raam bestaat uit twee boven elkaar staande panelen. Het onderste paneel zit ongeveer 4 cm terug. Hierdoor ontstaat een ventilatiesleuf. De nieuwe panelen dienen ook op deze wijze aangebracht te worden. Koor. In deze kap zitten oude herstellingen. Aan de rechterzijde is de onderste gording aangelast. Deze gording is al weer aangetast door houtrot en dient geheel vervangen te worden. Op één plek aan de rechterkant ter plaatse van de eerste hoekkeper zit lekkage. Hierdoor is de hoekkeper en gordingkop aangetast. Gezien de gescheurde vorsten is de kans groot dat er nog meer hout vervangen moet worden. In de kap is geen verlichting en zijn geen loopbruggen aanwezig. Linker transept. Er dient minimaal één gording aangelast te worden ter plaatse van de muur van de vieringtoren. Deze gordingkop is aangetast door houtrot. In deze kap is geen verlichting aanwezig. De loopbrug is gedeeltelijk afgestempeld op de gewelven, dit dient veranderd te worden. Het glas-in-lood in de topgevel verkeert in een goede staat. Vieringtoren. Aan het houtwerk aan de binnenzijde zijn geen grote gebreken geconstateerd. Gezien de matige staat van de schubvorsten is het niet ondenkbaar dat er tijdens de restauratie houtrot te voorschijn komt. De kap is erg bevuild door vogels, dit moet schoongemaakt worden. Om inspectie van de toren veiliger te maken, dienen er een ladder en verlichting geplaatst te worden. Interieur. Toren. Spitst. De binnenzijde van de spits verkeert in een goede staat. Het gewelft dient wel schoongemaakt te worden. De ankers ter plaatse van de hoekkepers met het metselwerk zijn verroest, deze moeten worden behandeld. Niveau klokkenstoel. De klokkenstoel is gemaakt van hoekstaal. Het metaalwerk is licht aangeroest. Enkele verbindingen van de liggers met staanders zin opgeroest, waardoor de verbinding uit elkaar wordt gedrukt. De galmborden zijn uitgevoerd in onbehandeld eiken. De meeste ophangpunten zijn vervangen in r.v.s. Aan de voorzijde zijn twee bevestigingspinnen niet vervangen, dit moet wel gebeuren. Aan de achterzijde worden de galmborden bevestigd met houten regels. De galmborden met r.v.s.- en houten bevestigingsmiddelen verkeren in goede staat. De afglazing is slordig uitgevoerd, maar wel doeltreffend. De deur van de traptoren naar de klokkenstoel klemt. Dit dient hersteld te worden. De balklaag waar de waar de klokkenstoel op staat is niet van dichtbij te inspecteren, maar oogt goed. De vloer is bekleed met dakleer en voorzien van grind. De vloer is niet voorzien van een afvoer. Het dakleer is opgezet tegen de muur en afgewerkt met muurlood. Het geheel verkeert in redelijke staat. Niveau uurwerk. De uurwerkkast is gemaakt van houten regels met zachtboard platen. Divers platen zijn kapot, ook aan de bovenzijde. Hierdoor wordt het uurwerk niet goed beschermd. De kast dient opnieuw bekleed te worden. Twee glas-in-lood raampjes ontbreken, deze dienen aangebracht te worden. De deur van de traptoren naar het uurwerk sluit niet. De sluitplaat is weggevallen. De balklaag is niet van dichtbij te inspecteren, maar hij oogt goed. Niveau t.p.v. deur naar kapruimte. Door de aanwezigheid van het eronder zittende gewelf, is de balklaag niet te inspecteren. Twee glas-in-lood panelen zijn beschadigt en dienen hersteld te worden. In de twee gevelopeningen aan de voorzijde is het glas-in-lood niet meer aanwezig. Niveau zangzolder. Het glas-in-lood raam verkeert in een matige staat. Zeer veel glaasjes zijn gebroken en hersteld met kit. Enkele panelen staan bol, dit komt door roestvorming aan de brugstaven. De roestvorming geeft nog weinig schade aan het metselwerk. De loodstaven zijn erg dun. In het glas-in-lood venster is één beweegbaar paneel aanwezig. Niveau torenportaal. Het glas-in-lood boven de buitendeuren verkeert in een matige staat. De panelen staan bol en dienen verlood te worden. De overige ramen in de buitengevel van het portaal zijn voorzien van draadglas. Het glas-in-lood boven de tochtdeuren is slecht in elkaar gezet. Het paneel valt gedeeltelijk uit elkaar en het sponninglatje is te smal, waardoor het paneel niet op de plaats wordt gehouden. Traptoren. Het glas-in-lood in de bovenste lichtspleet is niet meer aanwezig. Van de eronder zittende lichtspleet is het glas-in-lood kapot. Van het stuk traptoren tussen niveau zangzolder en uurwerkzolder moeten vier glas-in-lood panelen vervangen c.q. hersteld worden. Het onderste glas-in-lood raam van de traptoren, de t-ijzers en bindroedes zijn fors aangeroest. Hierdoor ontstaat er schade aan het glas-in-lood. Bij herstelwerkzaamheden is veel gebruik gemaakt vankit. Het raam dient verlood te worden en het t-ijzer dient vervangen te worden door r.v.s. Kerk. Verspreid over de tegelvloer zitten gebarsten tegels en loszittende c.q. verdwenen voegafwerking. Dit kan hersteld worden. In de biechtstoel aan de rechterzijde van het schip komt actieve houtworm voor. De vloer en richels liggen bezaaid met dode kevers en vers boorsel. Ook in de houten communiebanken en in de houten kruiswegstatie in het rechter transept zitten actieve houtaantasters. In de kerkbanken is alleen oude aantasting gevonden. De aangetaste onderdelen dienen behandeld te worden. De deuren van de biechtstoelen in het schip en rechter transept klemmen, deze pas schaven. De wanden aan de binnenzijde en het plafond van de biechtstoel in het transept zijn gestukadoord. Er zitten barsten in het stucwerk. Verbindingsgang. De tegelvloer is langs alle gevels gebarsten. Tevens zitten veel tegels los van de ondergrond, maar zitten nog wel met de voegen aan elkaar. Oorzaak is verzakking. De tegelvloer is hierdoor onder spanning komen te staan, waardoor de tegels los van de ondergrond komen. De tegelvloer dient hersteld te worden. In het gevelmetselwerk en in de togen zitten diverse scheuren. Deze lopen door de lint- en stootvoegen. De scheuren dienen met hardhouten wiggen op spanning gezet te worden, waarna een nieuwe voeg aangebracht kan worden. De beglazing bestaat uit een metalen frame van t-ijzer die voorzien is van glas-in-lood panelen. De ramen aan de zuidzijde (torenzijde) verkeren in matige staat. Door het oproesten van de t-ijzers vervormt het glas-in-lood en het metselwerk wordt beschadigd. Het regenwater gaat via de kapotte stopverfzoom tussen het glas-in-lood en de kitnaad aan de binnenzijde zitten. Bij het wegnemen van een klein stukje kit kam er roestwater naar buiten. De metalen frames demonteren, stralen, schoperen en herplaatsen. De ingemetselde onderdelen vervangen door r.v.s. uiteinden. Het glas-in-lood dient verlood te worden. De ramen inclusief het metalen frame aan de noordzijde verkeren in een redelijke staat. Het sluitplaatje van de deur naar de kerkzaal zit los en dient vastgezet te worden. Opnames gedaan door: dhr. H. Ellenkamp restauratiemedewerker. Architectenbureau Bourman b.v.

Foto's van te restaureren delen Ten gevolge van roesten van het ijzeren raamkozijn scheurt de watergang (schuin aflopende raamdorpel). Door roestende t-ijzers in het kozijn staan de glas-in-lood panelen in de vieringtoren bol. Door roestvorming weggesprongen steen en gebroken glas. Door het ontbreken van een goot spoelt de specielaag van de steunbeer onder de watergang weg. Door uitgesleten voegen in de watergang dringt er veel water in de steunbeer, met plantengroei als gevolg. De klimbeugels en het wegneembare luik die toegang geven tot de kap van de vieringtoren zijn licht aangeroest. De speciekraag onder de watergang scheurt los, door lood aan te brengen wordt inwateren voorkomen. Bij de aansluiting van de kap met de vieringtoren is het lood niet aangevoegd en gedeeltelijk weggevallen. Het loketlood (aansluiting met de pannen) is te dun waardoor het opwaait. De specie waarmee de ballonvorsten vastzitten is gescheurd. Enkele pannen van de kap van de vieringtoren liggen niet goed en er zijn vorsten gescheurd, waardoor lekkage optreed. bronvermelding: Architectenbureau Bourman b.v.